✨Văn học Việt Nam: Dấu ấn - Giao lưu - Tác động (Tiểu luận - Phê bình Văn học của Tôn Thảo Miên)

Văn học Việt Nam: Dấu ấn-Giao lưu-Tác động - công trình nghiên cứu văn học thiết thực Phần I: "Phong cách nghệ thuật-lý luận và thực tiễn". Trong phần này, khái niệm phong cách và phong cách nhà văn được làm rõ, nhưng quan trọng hơn là những thực hành nghiên cứu cụ thể vào các trường hợp như: Trương Chính, Nguyễn Tuân, Vũ Trọng Phụng, Trần Thanh Mại, Thạch Lam, Hoài Thanh. Có thể thấy, nhãn quan học thuật của Tôn Thảo Miên đã nhận ra nét riêng trong nghiên cứu của Trương Chính là xuất phát từ nền tảng văn hóa, từ cội rễ con người và văn chương. Đặc biệt, Trương Chính mang một cá tính độc đáo trong cách lựa chọn đối tượng-những người ông thích và khâm phục. "Dưới mắt tôi" (1939) là một “danh tác” cho thấy chân dung nghiên cứu-phê bình của Trương Chính. Với trường hợp Trần Thanh Mại, tác giả cuốn sách đã nhấn mạnh đến phương pháp phê bình tiểu sử cùng đóng góp quan trọng, có tính khai mở của Trần Thanh Mại cho lối phê bình này ở Việt Nam. "Trông dòng sông Vị" (1935), "Hàn Mặc Tử" (1941) có thể nói là hai điển hình tiêu biểu của phê bình tiểu sử ở Việt Nam đầu thế kỷ 20. Với Vũ Trọng Phụng, người ta vẫn biết đến như là “Ông vua phóng sự đất Bắc”, nhà tiểu thuyết hoạt kê, thiên tài châm biếm, đả kích,… thì nay, với những phân tích của Tôn Thảo Miên từ cứ liệu truyện ngắn, một Vũ Trọng Phụng với “thông điệp khẩn thiết về tình thương yêu đồng loại” hiện lên, góp phần làm đầy đủ hơn nhận thức của chúng ta về chân dung nghệ thuật của nhà văn họ Vũ.

Phần II: "Kịch Việt Nam qua những chặng phát triển" là những nghiên cứu trên cả bình diện lý luận, lịch sử và tác gia kịch Việt Nam". Người đọc sẽ nhận thấy một vệt khá liên tục trong diễn trình phát triển của kịch Việt Nam từ đầu thế kỷ 20 đến nay thông qua các tiểu luận: "Phê bình kịch đầu thế kỷ 20 đến 1945"; "Vài nét về lý luận-phê bình kịch nói những năm đầu sau Cách mạng Tháng Tám"; "Nhìn lại văn học kịch 1975-1985"… Những nghiên cứu này đã đem đến cái nhìn bao quát về sự phát triển của kịch nói Việt Nam, những chặng đường, những gương mặt, những dấu mốc đáng chú ý. Tuy nhiên, như tác giả đã trần tình trong lời nói đầu, những đam mê có lẽ đã không được tiếp nối, hay nói cách khác, những bề bộn của đời sống văn học, những câu hỏi thôi thúc hơn ở phía văn học đương đại: Tiếp nhận-giao lưu-tác động đã kéo người nghiên cứu đến với một vùng đất khác.

Phần III: "Văn học Việt Nam đương đại: Tác động và chuyển hóa". Đây là phần phản ánh những bận tâm về văn chương của PGS, TS Tôn Thảo Miên những năm gần đây. Trong phần này, người đọc sẽ được tiếp cận với những vấn đề “nóng” của văn học Việt Nam đương đại như: "Thị hiếu thẩm mỹ của công chúng nhìn từ đời sống văn học Việt Nam đương đại"; "Tác động của văn học đến sự hoạch định chính sách văn hóa thời kỳ đổi mới"; "Văn học Việt Nam đương đại và tác động của nó đối với sự hình thành nhân cách con người hiện nay"; "Suy nghĩ về tác động của Văn học Việt Nam đương đại đến văn hóa đọc của công chúng thời kỳ đổi mới và hội nhập"... Có thể nhận ra hướng nghiên cứu Xã hội học Văn học được tiến hành trong các tiểu luận này. Lý thuyết tiếp nhận, nghiên cứu văn học từ góc nhìn văn hóa, phương pháp liên ngành, các điều tra xã hội học, phỏng vấn sâu… được tiến hành, kết hợp đem đến những kết luận khá thuyết phục. Điều quan trọng hơn là những suy tư đi vào thực chất của vấn đề. Đó là: Người đọc đang đọc gì? Thích gì? Quan tâm đến điều gì trong văn chương? Thị trường văn học, văn hóa đọc, sự quản lý của các cơ quan văn hóa, chính sách phát triển văn hóa trên bình diện vĩ mô từ những tham chiếu vi mô, cụ thể; nhân cách, đạo đức, lối sống, thẩm mỹ quan của con người Việt Nam có những ảnh hưởng, chuyển biến như thế nào từ việc tiếp nhận văn học?...