Cảm hoài () là bài thơ tự sự của Đặng Dung khi ông đem quân giúp vua Trùng Quang Đế của nhà Hậu Trần, nhưng do lòng người ly tán, quân binh ít ỏi, lương thực thiếu thốn nên cuối cùng đã thất bại. Bài thơ thể hiện ý chí sắt đá của một người anh hùng nhưng không may là không gặp thời thế, công việc chưa xong thì tuổi đã già.
Giới thiệu sơ lược
Cảm hoài được viết bằng chữ Hán theo thể thất ngôn bát cú, luật trắc, vần bằng, đúng niêm luật, đối chỉnh, bố cục rất hợp qui cách của thể thơ.
Lược theo Giáo trình Hán-Nôm tập 1:
Đề gồm phá (câu 1) và thừa (câu 2) nói ngay tâm trạng "việc đời mờ tối, tuổi thì đã già, không biết làm sao, cứ say hát tràn".
Thực (câu 3 & 4) giải thích tâm trạng của người anh hùng "không gặp được thời vận, sự nghiệp không thành, cứ ôm hoài mối hận trong lòng".
Luận (câu 5 & 6) nói rộng tâm trạng hơn "là người có ý chí lớn lao muốn phò vua dẹp giặc nhưng không có cách nào thực hiện được".
Kết (câu 7 & 8) kết lại tâm trạng "thù chưa trả, tuổi đã già, song vẫn cương quyết giữ vững ý chí diệt giặc đến cùng".
Nguyên tác và bản dịch
Nguyên tác:
::感懷
:世事悠悠奈老何
:無窮天地入酣歌
:時來屠釣成功易
:運去英 雄飲恨多
:致主有懷扶地軸
:洗兵無路挽天河
:國讎未報頭先白
:幾度龍泉戴月磨
Phiên âm Hán-Việt:
::Cảm hoài
:Thế sự du du nại lão hà?
:Vô cùng thiên địa nhập hàm ca.
:Thời lai đồ điếu thành công dị,
:Vận khứ anh hùng ẩm hận đa.
:Trí chủ hữu hoài phù địa trục,
:Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà.
:Quốc thù vị báo đầu tiên bạch,
:Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma.
*Chép theo Ngữ văn 10 (nâng cao), sách đã dẫn. Có bản chép khác: Thế lộ (câu 1), Nhập thù ca (câu 2), Sự khứ (câu 4), Trí chúa hữu tâm (câu 5), vị phục (câu 7).
Dịch nghĩa
::Cảm hoài
:Việc đời dằng dặc mà ta đã già, biết làm thế nào?
:Trời đất mênh mông đắm trong cuộc rượu hát ca.
:Khi gặp thời, người làm nghề hàng thịt, kẻ câu cá cũng dễ thành công,
:Lúc lỡ vận, bậc anh hùng đành phải nuốt hận nhiều.
:Giúp chúa, những mong xoay trục đất lại,
:Rửa vũ khí không có lối kéo tuột sông Ngân xuống.
:Thù nước chưa trả được mà mái tóc đã bạc sớm,
:Bao phen mang gươm báu mài dưới bóng trăng.
Bản dịch của Tản Đà
:Việc đời man mác, tuổi già thôi!
:Đất rộng trời cao chén ngậm ngùi.
:Gặp gỡ thời cơ may những kẻ,
:Tan tành sự thế luống cay ai!
:Phò vua bụng những mong xoay đất,
:Gột giáp sông kia khó vạch trời.
:Đầu bạc giang san thù chửa trả,
:Long tuyền mấy độ bóng trăng soi.
Bản dịch của Phan Kế Bính
:Việc đời bối rối tuổi già vay,
:Trời đất vô cùng một cuộc say.
:Bần tiện gặp thời lên cũng dễ,
:Anh hùng lỡ bước ngẫm càng cay.
:Vai khiêng trái đất mong phò chúa,
:Giáp gột sông trời khó vạch mây.
:Thù trả chưa xong đầu đã bạc,
:Gươm mài bóng nguyệt biết bao rày.
Bản dịch của Nguyễn Văn Trình
:Việc đời dặc dặc tuổi già đây
:Trời đất miên man nhịp hát hay
:Bần tiện gặp thời thành nghiệp dễ
:Anh hùng lỡ vận hận căm đầy.
:Mong xoay trái đất lo phù chúa
:Muốn rửa sông trời khó kéo mây.
:Thù nước chưa đền đầu đã bạc
:Mài gươm dưới nguyệt mấy thu rày.
Trích nhận xét
Thơ đời Trần, bất kể là vui hay buồn, thường thể hiện sự khẳng định nhân phẩm và niềm tự hào về bản lĩnh con người. Và ngay cả trong cái buồn của thơ ca cuối thế kỷ thứ XIV vẫn còn phảng phất dư ba của hào khí Đông A. Và Thuật hoài, bài thơ duy nhất còn lại của Đặng Dung, được chép trong Toàn Việt thi lục của Lê Quý Đôn chính là một trong những bài thơ hay và tiêu biểu cho phong cách thơ ấy.
Phạm Tú Châu trong Từ điển Văn học (bộ mới) đánh giá:
:Tuy là thơ của một người ôm hận vì bất lực trước thời thế, người đọc vẫn thấy toát lên ở đây tình cảm cao cả tràn khắp đất trời, đó là lòng yêu nước thiết tha của một tráng sĩ vì nước bôn ba, là niềm tin và quyết tâm bảo vệ nền độc lập dân tộc qua hình tượng rất đẹp, rất thơ: "Mấy phen mang gươm Long Tuyền mài dưới trăng". "Thuật hoài" ra đời vào những ngày cuối cùng của nhà Trần, nhưng vẫn mang trọn hào khí dân tộc của những năm đầu dựng nước và giữ nước cả về nội dung lẫn hình thức. Lý Tử Tấn, quan thời Lê) nhận xét "Phi hào kiệt chi sĩ bất năng" (Nếu không phải là kẻ sĩ hào kiệt thì không thể làm được bài thơ này).
Bài thơ này hiện vẫn còn được nhiều người biết đến, và đang được giảng dạy trong chương trình văn học lớp 12 thuộc hệ thống giáo dục Việt Nam.
👁️
9 | ⌚2025-09-03 20:58:28.584
Mua hàng tại Shopee giảm thêm 30%
**Cảm hoài** () là bài thơ tự sự của Đặng Dung khi ông đem quân giúp vua Trùng Quang Đế của nhà Hậu Trần, nhưng do lòng người ly tán, quân binh ít ỏi, lương
**Đặng Dung** ( 1373 – 1414) là tướng lĩnh nhà Hậu Trần trong lịch sử Việt Nam. Ông là con trai của Đặng Tất, người theo phò vua Giản Định đế của nhà Hậu Trần,
**Thuật hoài** là một trong hai bài thơ còn lại của Phạm Ngũ Lão (1255-1320), một danh tướng nhà Trần trong lịch sử Việt Nam. ## Giới thiệu Đây là bài thơ Đường luật (thất
**Chủ nghĩa hoài nghi triết học** (tiếng Anh: _philosophical skepticism_) là trường phái tư tưởng triết học xem xét một cách hệ thống và với thái độ phê phán về quan niệm rằng tri thức
**Hình tượng con ngựa trong nghệ thuật** là hình ảnh của con ngựa trong nghệ thuật, ngựa là chủ đề khá quen thuộc trong văn học, âm nhạc, hội họa, điêu khắc, kiến trúc, chúng
**Đặng Nhật Minh** (sinh ngày 11 tháng 5 năm 1938) là một nhà làm phim kiêm chính trị gia, người Việt Nam đầu tiên nhận giải thưởng Thành tựu trọn đời tại một liên hoan
**Hoài Anh** là một nghệ sĩ ưu tú, biên đạo múa trong lĩnh vực Sân khấu Việt Nam, nhiều năm liền cô đảm nhiệm vai trò biên đạo múa tại Nhà hát Chèo Hà Nội
Đây là **danh sách nhân vật nổi bật khuyến khích hoặc thực hành chủ nghĩa hoài nghi khoa học**. Nói chung, họ ủng hộ khoa học và phản đối giả khoa học và thuật lang
**Hoài Thanh** (15 tháng 7 năm 1909 – 14 tháng 3 năm 1982) có tên khai sinh là **Nguyễn Đức Nguyên** (ngoài ra ông còn sử dụng các bút danh khác như **Văn Thiên**, **Le
**Đảng Cộng sản Trung Quốc** (; Hán-Việt: Trung Quốc Cộng sản Đảng), một số văn kiện tiếng Việt còn gọi là **Đảng Cộng sản Tàu**, là đảng chính trị thành lập và điều hành Cộng
**Bùi Hoài Sơn** (sinh ngày 24 tháng 10 năm 1975) là nhà văn hóa, Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ông hiện là Ủy viên thường trực Ủy
**Hoài Tiến Bằng** (tiếng Trung giản thể: 怀进鹏, bính âm Hán ngữ: _Huái Jìn Péng_, sinh ngày 20 tháng 12 năm 1962) là chuyên gia phần mềm máy tính, nhà khoa học máy tính, hàng
**Viên Thuật** (chữ Hán: 袁术; 155 – 199), tên tự là **Công Lộ** (公路), là một lãnh chúa quân phiệt vào cuối thời Đông Hán, đầu thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Trong
**Võ Nguyễn Hoài Linh** (sinh ngày 18 tháng 12 năm 1969), thường được biết đến với nghệ danh **Hoài Linh**, là một nam diễn viên kiêm nghệ sĩ hài người Việt Nam. Ông là một
Combo 2 cuốn : Sức Mạnh Của Tập Trung + Sức Mạnh Của Động Lực - Nghệ Thuật Vượt Lên Những Cám Dỗ Của Cuộc Sống Sức Mạnh Của Tập Trung Guồng quay liên tục
**Phạm Hoài Nam** (sinh năm 1967) là một sĩ quan cấp cao của Quân đội nhân dân Việt Nam, hàm Thượng tướng. Ông hiện giữ chức vụ Thứ trưởng Bộ Quốc phòng; trong Đảng Cộng
1. Hạt Giống Tâm Hồn 2 “Cuộc sống vốn có nhiều khó khăn thử thách và cả thất vọng, nỗi buồn. Dũng cảm vượt qua để luôn là chính mình và đừng để điều gì
Tinh bột nghệ Cổ Dược Kỳ Hoa - Lành sẹo, giảm cân nhanh, chống viêm loét dạ dày, kháng viêm, ngăn chặn và hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày tá tràng, tốt cho
**Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật** là 1 trong 2 lĩnh vực của Giải thưởng Nhà nước, do Chủ tịch nước Việt Nam ký quyết định, tặng thưởng cho những tác giả
Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật được trao cho tác giả của các lĩnh vực âm nhạc, văn học, sân khấu, mỹ thuật, nhiếp ảnh, múa, điện ảnh, văn nghệ dân
**Rút lại ấn phẩm học thuật** (tiếng Anh: _Retraction in academic publishing_), hay còn gọi tắt là **rút bài** (_Retraction_) là hành động đánh dấu một ấn phẩm (VD: bài báo học thuật) đã được
Cuốn sách dành cho những con người đang gặp khó khăn, đang trăn trở, tìm cách vượt qua những thử thách tinh thần, niềm tin cuộc sống, để đạt được ước mơ, hoài bão của
upright=1.2|nhỏ|Năm bước trong quá trình làm giấy, được [[Thái Luân phát minh vào năm 105, thời Đông Hán]] Triều đại nhà Hán (206 TCN - 220) thời cổ Trung Hoa, chia ra làm hai giai
**Ban Tuyên giáo Trung ương** là cơ quan tham mưu, giúp việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, trực tiếp và thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thư
**Nghệ thuật Đàng Ngoài thời Lê trung hưng** phản ánh các loại hình nghệ thuật của nước Đại Việt dưới thời Lê trung hưng trong vùng lãnh thổ do chúa Trịnh cai quản (phía bắc
**Đảng Công nhân Đức Quốc gia Xã hội chủ nghĩa** ( - **NSDAP**), thường được gọi là **Đảng Quốc Xã** trong tiếng Việt, là đảng cầm quyền Đức trong thời kỳ Đức Quốc Xã. Lãnh
**Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Hạ Long** là trường cao đẳng công lập trực thuộc UBND tỉnh Quảng Ninh, chịu sự quản lý nhà nước về giáo dục của Bộ
**Việt Nam Quốc Dân Đảng** (**VNQDĐ**; chữ Hán: ), gọi tắt là **Việt Quốc**, là một đảng chính trị dân tộc và xã hội chủ nghĩa dân chủ chủ trương tìm kiếm độc lập khỏi
, cũng thường được gọi với tên phiên âm của nó là **Kuomintang** (**KMT**; ), là chính đảng do Tôn Trung Sơn và các chí sỹ của ông sáng lập và tồn tại cho đến
"Các bạn à, chúng ta, ai cũng có những niềm riêng giấu kín. Nỗi đau tuổi thơ là ký ức chẳng ai muốn thêm một lần sống lại, mối tình khắc cốt ghi tâm lại
Combo Sách Không Diệt Không Sinh Đừng Sợ Hãi - Bìa Cứng - Phiên Bản Đặc Biệt - Tặng Kèm Postcard + Bút Chì Khắc Tên Sách (Độc Quyền Tại Fahasa) + Muôn Kiếp Nhân
Đầu uyên ương bằng đất nung trang trí cung điện thời Trần **Nghệ thuật Đại Việt thời Trần** phản ánh các loại hình nghệ thuật của nước Đại Việt thời nhà Trần, chủ yếu trên
**Đại hội đại biểu Toàn quốc Đảng Cộng sản Trung Quốc** () hay còn được gọi là được gọi là **Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc** được tổ chức 5 năm 1 lần do
**Nghệ thuật Ý** được phát triển trong bán đảo Ý kể từ thời tiền sử. Trong Đế quốc La mã, Ý là trung tâm của một nền văn hóa nghệ thuật, lần đầu tiên tạo
1. Vừa Đủ - Đẳng Cấp Sống Của Người Thụy Điển "Không quá ít, không quá nhiều, chỉ vừa đủ" là cốt lõi của phong cách sống Lagom, nhưng biết như thế nào là đủ
Tuổi thiếu niên là tuổi của ước mơ và hoài bão. Nó gắn liền với khát vọng chinh phục thử thách và giải được mật mã cuộc đời. Khát vọng luôn xanh và cuộc sống
thumb|Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam **Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam** là cơ quan tham mưu, giúp việc Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam,
**Nghị quyết Trung ương 4 - Khóa XII** (còn được biết với tên gọi **27 biểu hiện suy thoái**) là nội dung Nghị quyết số 04-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản
Hơn cả hạnh phúc - Minh triết Phật giáo và chủ nghĩa Khắc kỷ trong một kỷ nguyên đầy hoài nghi Công ty phát hành: Thái Hà Tác giả: Antonia Macaro Dịch giả: Thanh Hương
1.Nếu Biết Ngày Mai Rời Quán Trọ Cuộc đời này là của chính bạn, vui hay buồn là do bạn tự mang đến cho mình mà thôi. Nếu không muốn muộn phiền dai dẳng đeo
**Trường Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình I** là đơn vị đào tạo trực thuộc Đài Tiếng nói Việt Nam. Trường Cao đẳng Phát thanh – Truyền hình I là đơn vị sự nghiệp
Theo các dòng người Việt di cư ra nước ngoài, võ thuật Việt Nam cũng được truyền bá đi nhiều nước. Trong đó bao gồm Pháp và một số nước châu Âu, Mỹ, Canada. Có
Cuốn Sách Về Nghệ Thuật Sống Hay: 189 Thông Điệp Chữa Lành Và Nuôi Dưỡng Tâm Hồn Xin đừng làm ngơ khi mảnh ghép nhỏ sâu thẳm trong bạn nói rằng “Hãy cố gắng lên”
**Uyển Dung** (chữ Hán: 婉容; 13 tháng 11, năm 1906 - 20 tháng 6, năm 1946), Quách Bố La thị, biểu tự **Mộ Hồng** (慕鸿), hiệu **Thực Liên** (植莲), là nguyên phối Hoàng hậu của
**Đảng Cộng sản Triều Tiên **(), thường gọi tắt là **Triều Cộng**, là một chính đảng theo chủ nghĩa cộng sản được Quốc tế Cộng sản thành lập tại một hội nghị bí mật ở
Đông trùng hạ thảo là dược liệu đắt đỏ quý hiếm, chứa hàm lượng dưỡng chất cao. Đông trùng hạ thảo mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe người sử dụng và tác
Combo Không Sợ Chậm Chỉ Sợ Dừng và Bạn Đắt Giá Bao Nhiêu Không Sợ Chậm Chỉ Sợ Dừng “Nhiều người không hiểu được vì sao một số người lại có thể sống kỷ luật
**Nguyễn Tuấn Lộc** (sinh ngày 1 tháng 7 năm 1995), thường được biết đến với nghệ danh **Hoài Lâm**, nhưng sau này lại đổi thành Tuấn Lộc. là một nam ca sĩ kiêm diễn viên
**Hoài Đức** là một huyện ngoại thành cũ thuộc thành phố Hà Nội, Việt Nam. ## Địa lý Huyện Hoài Đức nằm ở ngoại thành Hà Nội, cách trung tâm thành phố khoảng 16 km, có
**_Hoài Nam tử_** (淮南子), tựa đề gốc là **_Hồng Liệt_** (鴻烈), là một tác phẩm cổ điển của Trung Quốc thời Tây Hán, được Hoài Nam vương Lưu An cùng các học giả dưới trướng
Thuật hoài (Đặng Dung) 
Combo 2 cuốn : Sức Mạnh Của Tập Trung + Sức Mạnh Của Động Lực - Nghệ Thuật Vượt Lên Những Cám Dỗ Của Cuộc Sống (Tặng kèm Bookmark thiết kế AHA/ Bộ Sách Kĩ Năng Sống Hay Nhất) 
Combo 2 Cuốn Sách Nghệ Thuật Sống Đẹp: Hạt Giống Tâm Hồn 2 + Chicken Soup For The Soul - Tình Yêu Thương Gia Đình 
Đừng bao giờ từ bỏ giấc mơ - Những điều thông thái tôi học được trong kinh doanh và cuộc sống 
Đừng Ôm Tương Tư Một Mối Tình Đã Cũ 
Combo Sách Không Diệt Không Sinh Đừng Sợ Hãi - Bìa Cứng - Phiên Bản Đặc Biệt - Tặng Kèm Postcard + Bút Chì Khắc Tên Sách (Độc Quyền Tại Fahasa) + Muôn Kiếp Nhân Sinh - Many Times, Many Lives (Bộ 2 Cuốn) 
Combo 3 cuốn sách: Vừa Đủ - Đẳng Cấp Sống Của Người Thụy Điển + 30 ngày thay đổi thói quen + Phớt lờ tất cả và bơ đi mà sống 
Tuổi Teen Đáng Giá Bao Nhiêu ? (Tái Bản) 
Hơn cả hạnh phúc - Minh triết Phật giáo và chủ nghĩa Khắc kỷ trong một kỷ nguyên đầy hoài nghi 
Combo 2 cuốn: Nếu Biết Ngày Mai Rời Quán Trọ + Ho’Oponopono: Sống Như Người Hawaii – Chấp Nhận, Biết Ơn Và Tha Thứ / Bộ sách nghệ thuật sống đẹp 
Cuốn Sách Về Nghệ Thuật Sống Hay: 189 Thông Điệp Chữa Lành Và Nuôi Dưỡng Tâm Hồn 
Combo Không Sợ Chậm Chỉ Sợ Dừng và Bạn Đắt Giá Bao Nhiêu