✨Gioan Baotixita Bùi Tuần

Gioan Baotixita Bùi Tuần (hay Jean Baptiste Bùi Tuần) (21 tháng 1 năm 1927 – 27 tháng 7 năm 2024 sau khi Giám mục Ngữ nghỉ hưu vào năm 1997, khi đã 69 tuổi. Ông tại vị đến năm 2003 thì về hưu, trao giáo phận lại cho Giám mục Phó Giuse Trần Xuân Tiếu.

Ngoài công việc một Giám mục, ông còn là một người rất yêu thích thơ văn. Giám mục Bùi Tuần thường gặp gỡ các nhà văn, ông đã xuất bản nhiều tựa sách mà nổi bật nhất là bộ "Thao thức" phát hành vào năm 2007. Giám mục Bùi Tuần là tâm điểm giữa những luồng quan điểm trái ngược: làm Cách mạng trong vỏ bọc Công giáo, và dùng vỏ bọc Công giáo để chống cách mạng. Ngày sinh trên là chính thức, trong khi trên giấy tờ, ông được ghi nhận sinh ngày 24 tháng 6 năm 1928. Thân phụ là ông Gioan Baotixita Bùi Tuyển và thân mẫu là bà Maria Vũ Thị Tần. Ngoài người con trai Bùi Tuần di theo con đường tu trì, ông bà thân sinh còn có người con làm linh mục khác là linh mục Gioan Baotixita Bùi Châu Thi. Giám mục Tuần không tin khi được thân mẫu nói về một giấc chiêm bao về cuộc đời người con Bùi Tuần, nhưng theo tác giả Minh Chuyên, số phận Bùi Tuần thực tế đã theo con đường mà thân mẫu đã kể lại.

Năm 1940, cậu bé Bùi Tuần gia nhập Tiểu chủng viện Mỹ Đức, Cát Đàm, Thái Bình, sau đó, năm 1946, chủng sinh Tuần gia nhập Giáo hoàng chủng viện Albertô, Nam Định. Chủng sinh Bùi Tuần là chủng sinh của Chủng viện Rosary Hill, Hồng Kông. Trong sách "Tâm tình với linh mục", có đoạn ông viết: "Tối ngày mùng 1 tháng 7 năm 1955 tại Trường Dòng Đa Minh trên quả đồi Rosary Hồng Kông, trong bầu không khí tĩnh tâm, tôi quỳ trước cha Linh Hướng để bày tỏ nỗi sợ của tôi. Tôi sợ lãnh chức Linh mục vì tôi thấy mình quá bất xứng... nhưng lời cầu chối từ không thành". Ngày 17, Giám mục Micae Nguyễn Khắc Ngữ báo cho ông biết việc bổ nhiệm này và lễ tấn phong được cử hành vào ngày 30 tháng 4 năm 1975. Giám mục Tân cử Bùi Tuần cho biết ông "rụng rời" khi nghe tin bổ nhiệm giám mục, và đã xin từ chối đề cử nhưng không được chấp nhận.

Trong Hội đồng Giám mục Việt Nam, ông là Chủ tịch Uỷ ban Phụng Tự trong hai khóa, kéo dài từ năm 1980 đến năm 1986. Đầu tháng 6 năm 1988, Giám mục Bùi Tuần đã sang Rôma vận động và trở về Việt Nam trước khi Giáo hoàng Gioan Phaolô II chính thức tôn phong các thánh tử đạo Việt Nam. Giám mục Tuần đã tham dự bốn chuyến viếng thăm Ad Limina vào các năm 1980, 1990. 1996 và 2002. Vào thời điểm nhận giáo phận Long Xuyên, giáo phận này có khoảng 200.000 giáo dân 173 linh mục triều, 6 linh mục dòng, 250 nữ tu. Giáo phận Long Xuyên, vào thời điểm này được chia thành 5 giáo hạt, 87 giáo xứ, 69 giáo họ. Về mặt cơ sở có 156 nhà thờ và nhà nguyện.

Ngày 2 tháng 10 năm 2003, Giáo hoàng Gioan Phaolô II chấp nhận đơn từ nhiệm của giám mục Bùi Tuần. Giám mục Tuần nghỉ hưu tại tòa giám mục giáo phận Long Xuyên. Giáo hoàng xác nhận việc Giám mục phó Long Xuyên Giuse Trần Xuân Tiếu kế vị giám mục Tuần giữ chức giám mục chính tòa.

Bùi Tuần là giám mục đã phong chức linh mục (vào năm 1991) và Giám mục (vào năm 1999) cho Giám mục chính tòa Giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng Giuse Ngô Quang Kiệt, người mà đến năm 2005 trở thành Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội. Ngoài ra, ông cũng là Giám mục Việt Nam chủ phong cùng lúc cho hai vị tân Giám mục là Giuse Trần Xuân Tiếu, Giám mục chính tòa giáo phận Long Xuyên, và Giuse Ngô Quang Kiệt, nguyên tổng Giám mục Tổng giáo phận Hà Nội. Giám mục Phêrô Kiều Công Tùng cho rằng việc truyền chức giám mục cho hai tân giám mục này là nguồn gốc biệt danh bishop marker (tạm dịch: người tạo ra giám mục) được gán cho Giám mục Tuần.

Ngày 2 tháng 7 năm 2015, Giáo phận Long Xuyên kỉ niệm 60 năm linh mục cho Bùi Tuần, chủ tế là giám mục chính tòa Giáo phận Phan Thiết Giuse Vũ Duy Thống, đồng tế có giám mục Tuần, các giám mục Giuse Trần Xuân Tiếu và Giuse Trần Văn Toản và khoảng 30 linh mục và thân nhân, tu sĩ nam nữ và giáo dân.

Ngày 9 tháng 1 năm 2016, Giám mục Phụ tá Long Xuyên Trần Văn Toản đã đến giáo xứ Tân Thành để chủ sự lễ cầu nguyện cho cha mẹ giám mục Bùi Tuần nhân lễ bốc mộ. Bản thân giám mục Tuần gửi thư chia sẻ tâm tình mình về cha mẹ của mình cũng như gửi lời cảm ơn đến Giám mục Toản.

Qua đời và an táng

Giám mục Bùi Tuần qua đời vào lúc 3 giờ 30 phút sáng ngày 27 tháng 7 năm 2024 tại Tòa giám mục Long Xuyên, thọ 97 tuổi. Nghi thức đưa chân đã được giám mục Long Xuyên đương nhiệm Trần Văn Toản cử hành vào sáng ngày 27 tháng 7 tại Nhà nguyện Tòa giám mục Long Xuyên.

Sáng ngày 28 tháng 7, phái đoàn chính quyền trung ương và địa phương đã đến viếng thi hài cố Giám mục Bùi Tuần. Dẫn đầu phái đoàn là ông Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang. Phái đoàn của chính quyền còn có Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng và Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ Vũ Hoài Bắc.

Theo Cáo phó, thi hài cố giám mục sẽ được tẫn liệm vào sáng ngày 28 tháng 7, và lễ an táng ngày 30 tháng 7 cùng năm tại Nhà thờ chính tòa Long Xuyên.

Việc di quan cố giám mục từ Tòa giám mục đến Nhà thờ chính tòa Long Xuyên đã được cử hành vào chiều ngày 29 tháng 7. Nhiều hội đoàn, giáo dân đã đến viếng thi hài cố giám mục tại Nhà thờ chính tòa. Lễ an táng đã được cử hành vào sáng ngày 30 tháng 7, tại Nhà thờ chính tòa Long Xuyên, với chủ tế là Tổng giám mục Giuse Nguyễn Năng. Thi hài cố giám mục được an táng tại khuôn viên Nhà thờ chính tòa Long Xuyên.

Sự nghiệp văn học

Ngoài trách vụ Giám mục, Gioan Baotixita Bùi Tuần còn được biết đến như một nhà văn, nhà báo với nhiều tác phẩm được đăng và xuất bản. Nhà sử học Nguyễn Đình Đầu còn cho biết: sau lần Giám mục Bùi Tuần tìm gặp Văn Cao, do không vào Nam và Văn Cao muốn đáp lễ, đã đến thăm Hồng y Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng ở Hà Nội. Một lần khác, ông cũng đến gặp gỡ nhà văn Võ Hồng. Tuy vậy, ông không bao giờ nhớ và đồng thời chia sẻ thêm rằng có ba thứ ông không bao giờ nhớ: số điện thoại của mình, tiền để đâu và sách viết ra. Ông chỉ ngủ một đêm hai tiếng. Trong căn phòng nhỏ, không có vi tính, tất cả đều ông viết tay trên một tấm gỗ giấu bên dưới mặt chiếc bàn nhỏ có thể kéo ra, đẩy vào. Viêc này thật kì lạ nên nhà báo Khổng Thành Ngọc viết nên bài báo "Từ bàn viết của một cụ già". Theo tác giả Minh Chuyên từ Ðài Truyền hình Việt Nam đăng trên báo Thái Bình, bộ sách này đã được Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh cho in vào năm 1995.

• Chủ phong: Micae Nguyễn Khắc Ngữ, giám mục chính tòa giáo phận Long Xuyên.
• Phụ phong: giám mục Réginald-André-Paulin-Edmond Jacq Mỹ, O.P., nguyên Đại diện Tông Tòa Hạt Đại diện Tông Tòa Lạng Sơn và Cao Bằng

Dưới đây là sơ đồ tính Tông truyền từ giám mục Việt Nam đầu tiên được giám mục ngoại quốc chủ phong cho đến đời Giám mục Gioan Baotixita Bùi Tuần.

Giám mục Gioan Baotixita Bùi Tuần là Giám mục Chủ phong cho các giám mục:

• Năm 1999, giám mục Giuse Trần Xuân Tiếu, cố giám mục chính tòa Giáo phận Long Xuyên.
• Năm 1999, Tổng giám mục Giuse Ngô Quang Kiệt, hiện là nguyên Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội.

Tóm tắt chức vụ