✨Đới Tử

Đới Tử (chữ Hán: 戴梓, 1649 – 1726), tên tự là Văn Khai, hiệu Canh Yên, quê Hàng Châu, nhà chế tạo hỏa khí, họa sĩ thời Thanh.

Tiểu sử

Đới Tử người huyện Tiền Đường tỉnh Chiết Giang từ nhỏ đã thông minh, khéo léo hơn người. Xuất thân con nhà quan, chịu ảnh hưởng của cha là Đới Thương. Ông mê nhất là việc chế tạo máy móc, mới được hơn mười tuổi đã chế tạo ra được nhiều loại súng ống. Một trong số đó có thể bắn trúng mục tiêu khác hơn 100 bước.

Năm Khang Hy thứ 13 (1674), Tịnh Nam vương Cảnh Tinh Trung đang đóng quân tại Phúc Kiến đã khởi binh xâm phạm Chiết Giang, hướng ứng lời kêu gọi của Ngô Tam Quế chống lại Nhà Thanh. Vua Khang Hy phái đại tướng Kiệt Thư đánh dẹp bọn phản loạn. Đới Tử đích thân mang "Súng đại liên" do mình phát minh ra đến dâng cho Kiệt Thư và thỉnh cầu được cùng xuất trận. Năm Quang Tự thứ 16 (1890), Lý Hằng biên soạn Quốc triều kỳ hiến loại chứng sơ biên quyển 120 có viết về việc Đới Tử dâng lên lên Khang thân vương Kiệt Thư "Liên châu hỏa súng pháp", về sau đã trở thành nguồn gốc của sự việc được ghi chép trong Thanh sử cảo.

Hình dạng của cây súng này giống như một cây đàn tỳ bà nên còn gọi là "Súng tỳ bà", cấu tạo và cách sử dụng gần giống với súng hiện đại, cho thuốc nổ và đạn vào nòng súng, sau đó dùng cò để điều khiển súng nổ. Nòng súng gồm hai phần cơ liên tiếp với nhau, khi khởi động cơ súng thứ nhất, thuốc nổ và đạn sẽ tự động rơi vào trong khoang, cơ thứ hai sẽ đánh cho đá lửa tóe lửa, đốt cháy thuốc nổ đẩy đạn lên nòng và bắn ra, cứ như thế liên tục không ngừng, một lần có thể bắn liên tiếp 28 viên đạn. Còn loại súng cũ mà quân Thanh đang dùng lúc bấy giờ là dùng một sợi dây dài để châm ngòi nếu gặp phải nước hay mưa thì coi như vô dụng, hơn nữa mỗi lần bắn đều phải cho thuốc nổ và đạn vào rất bất tiện. Khẩu súng đại liên do Đới Tử phát minh ra đã lập được công to trong trận đánh với quân Tịnh Nam vương, ông được vua Khang Hy triệu kiến và ban thưởng hậu hĩ. Ngoài khả năng chế tạo súng ống ra, Đới Tử còn có tài về văn chương, từng viết Canh Yên thảo đường thi sao. Ông còn tổng kết kinh nghiệm trị thủy của tiền nhân mà soạn cuốn Trị hà thập sách.

Thủ lĩnh bộ tộc Chuẩn Cát Nhĩ ở chân núi phía bắc Mông Cổ là Cát Nhĩ Đan không cam tâm quy thuận Nhà Thanh nên đã dẫn binh xâm phạm biên cương, phóng lửa đốt nhà, cướp bóc giết người. Năm Khang Hy thứ 35 (1696), Hoàng đế Khang Hy thân chinh thống lĩnh ba đạo đại quân đánh dẹp Cát Nhĩ Đan. Quân Thanh nhờ sử dụng loại pháo mới, nhắm vào hàng ngũ quân Cát Nhĩ Đan mà bắn phá. Ánh sáng phát ra léo chói cả mắt, kỵ binh của Cát Nhĩ Đan lập tức loạn hẳn lên, vội vã quay ngựa chạy về, tiếp theo là những mũi tên lao ra như mưa. Quân Thanh với sự kết hợp súng ống và cung tên đã thay đổi được trận thế, tiêu diệt gọn đội quân Cát Nhĩ Đan, riêng Cát Nhĩ Đan may mắn toát chết đã đào tẩu cùng một ít tàn binh. Lần này, sở dĩ quân Thanh giành được thắng lợi là do có được một loại vũ khí mới gọi là "Tử mẫu pháo", còn gọi là "Xung thiên pháo", có tính năng giống như bom bi ngày nay. Đài bắn pháo dài 2,1m, nặng khoảng 300 cân (150 kg), hình dạng viên pháo giống như quả bí, mỗi một trái nặng hơn 20 cân, dùng thép đúc thành, lúc bắn có thể căn cứ theo khoảng cách xa gần, mục tiêu cao thấp mà cho vào một lượng thuốc nổ thích hợp. Loại pháo này khi bắn trúng mục tiêu sẽ vỡ ra thành những miếng nhỏ, sức công phá rất mạnh. Loại pháo này chính là do Đới Tử phát minh ra. đến năm Ung Chính thứ 4 (1726) vì lao lực quá độ chưa kịp về đến nhà đã qua đời trên đường.

Ông có tới bốn người con gồm Đới Kinh, Đới Lượng, Đới Hanh, Đới Cao. Riêng Đới Hanh cùng với Lý Khải, Trần Cảnh Nguyên được hậu thế xưng tụng là "Liêu Đông tam lão".